bozig

Het is hier op Pem Kay Nig wel voorzichtig, denk aan de buren. Terwijl zo’n blog dè vrijplaats is waar ik ongestoord en ononderbroken ieder heilig huisje kan platbranden (“Coldplay is voor mietjes”; “God rookt pijp”), uitzinnig op elke lange teen en eksteroog kan stampen (“Jongens van Marokkaanse ouders maken zichzelf tot tweederangsburgers”), welke hooggeplaatste dan ook kan beledigen (“Allah leeft van cocaïne”) of anderszins stoom kan afblazen, vloeken, tieren, schelden.

Maar ik doe dat allemaal niet. In plaats daarvan schrijf ik stukjes die zouden passen in het kerkblad van de Herstelde Nederlandse Hervormde Kerk te Rijssen.

Ben ik te oud om me op te winden? Maar waarom dan vloekte ik daarnet op de PC, omdat het kreng niet gewoon deed wat het doen moest en zichzelf uitschakelde?

Er zit een heleboel agressie in mij op zulke momenten.

Afgelopen vrijdag verhief ik mijn stem tegen een cliënt. Een klant! Ik viel uit naar een gewaardeerde en jarenlange consument van mijn thuiszorgproduct. Hij was het niet eens met de manier waarop ik een T-doek gebruikte om sanitairtegeltjes na te drogen.

Kwaadheid zit dus wel in mij. Het is alleen vervelend dat ik die uitstort over een nietsvermoedende en onschuldige oudere heer. Ongepast, onterecht, onnodig, onbetamelijk, ongehoord, ontegenzeggelijk. (Het laatste is gewoon een mooi woord). Ik schrok zelf meer van m’n felheid dan het arme slachtoffer. Excuses dus, mea maxima culpa, verontschuldigingen, en woorden van spijt. Maar of dat genoeg was?

Mijn woedige uitval had natuurlijk niks te maken met de zaak zelf. Het was opgespaarde agressie, die slechts één aanleiding, èlke aanleiding, aangreep om geuit te worden ten koste van elke toevallige omstander. Ik had ook de buschauffeur kunnen uitschelden of een band lek steken. Was ik getrouwd had ik mijn woede gekoeld op mijn wederhelft m.b.v. vaatwerk of deuren.

Dit is wat de wetenschap ervan zegt:

Actief en passief agressief gedrag
Een eenvoudige definitie luidt: “Agressie is een opgezweept, negatief gevoel”. In het leven gaat het steeds om zeer bepaalde gedragspatronen, die gelijkmatig automatisch verlopen en zich onophoudelijk herhalen. Deze gedragspatronen worden geactiveerd, ‘uitgelokt’ door een bepaalde (re)actie van medemensen of door bepaalde negatieve omstandigheden. Laten wij aannemen dat wij zelf slachtoffer van agressief gedrag worden. Er zijn eigenlijk twee verschillende soorten agressie; het actief-agressieve gedrag en het passief-agressieve gedrag.

Actief-agressief gedrag houdt in dat ik bijvoorbeeld door mijn baas uitgescholden word, hoewel hij zelf verantwoordelijk is voor de gemaakte fout. Dat doet zeer. We kunnen ook het voorbeeld uit het leerboek van Spörri nemen, dat actief agressief gedrag afbeeldt. De jongen, die van de oude man de draai om zijn oren krijgt, is niet de werkelijke dader. De gebroken ruit is veroorzaakt door de andere bengel, die zich achter de stapel hout verstopt heeft. De verkeerde jongen krijgt dus de klappen.

Passief-agressief gedrag lijkt gewoonlijk verfijnder en eleganter. De aangedreven negatieve gevoelens worden niet geuit (extravertie), maar worden meestal naar binnen gericht. Bijvoorbeeld: zwijgen kan minuten, dagen en, volgens berichten uit therapeutische sessies, zelfs jaren duren. Het kan passief-agressief gedrag inhouden en is niet altijd, zoals zo vaak beweerd wordt, een uitdrukking van overgave.

Een ander voorbeeld. Wij hebben op zondag samen met een vriend thuis gegeten en de tijd gezellig doorgebracht. Op woensdag moeten wij zaken doen in de stad. We zijn net op weg gegaan van het oude stadsgedeelte naar het station. We nemen een schaduwrijke weg, die we aan de rechterkant bewandelen en plotseling ontmoeten wij dezelfde vriend, met wie wij de afgelopen zondag zo gezellig bijeen waren. Net als wij hem vrolijk willen begroeten, ziet hij dat wij ook op hetzelfde schaduwrijke pad lopen. Hij denkt, dat wij hem nog niet herkend hebben en hij steekt over om aan de linkerkant van de weg verder te lopen. Mogelijk is er sinds zondag iets gebeurd, waarvan wij misschien helemaal niets weten; iets dat tussen ons in is gekomen, waardoor die vriend passief-agressief reageert door ons te mijden.

Bij beide vormen, zowel het actief-agressieve, als ook het passief-agressieve gedrag ervaar ik afwijzing, verwonding en belediging. We kunnen onszelf testen door ons af te vragen welke vorm van agressie voor ons erger is. Voor de meeste mensen, die zich overwegend actief-agressief gedragen, is het passief-agressieve gedrag onverdraaglijker. Omgekeerd geldt dat voor die mensen die zichzelf hoofdzakelijk passief-agressief gedragen, het actief-agressieve gedrag ernstiger is. Waar spelen afwijzing, verwonding en belediging zich af in de mens? Met andere woorden, waar bevindt zich het gevoel van afwijzing, belediging en verwonding? Afwijzing en haar onmiddellijke uitwerking veroorzaken storingen in de ziel. Diep in het innerlijk van het menselijke wezen ontstaan wonden en beschadigingen.

[Uit: Zwischen Wahn und Wirklichkeit door Kurt Blatter, in Nederlandse vertaling verschenen bij St. Promise onder de titel Bijbels omgaan met stress ISBN 90-74507-03-4]