plat

Ik ben een halfbloedje—mijn vader is Fries, mijn moeder komt uit Overijssel/Drente en ik ben geboren en getogen in Twente. Thuis spraken we Nederlands met wat Drentse woorden (“stroff'l'n” en “nuss'l'n”) en een licht Twentse tongval. Geen Fries.

Ik ben dus niet tweetalig, zoals Tukkers of Limburgers.

Is het daarom dat ik het ‘plat’ zo mooi vind? Dat ik een beetje jaloers ben, dat ze iets kunnen wat ik niet ken/kan? Ik woon al jaren niet meer in m’n geboorteplaats (en wil daar ook niet meer wonen), maar elke keer wanneer ik in de trein voorbij Almelo aan de taal en uitspraak van de instappende passagiers hoor, dat ik onmiskenbaar Twente binnenrijd, geniet ik weer. Ook de van oorsprong Turkse of Marokkaanse jongeren slikk’n de laatste (mede)klinkers van woorden in, en verlengen de klinkers (“looop’n”). Dat vind ik prettige klanken.

Ik ben dan ook verguld met de anthologie/bloemlezing Alles Plat(t) (uitgegeven bij Achterland Verlags Compagnie) met verhalen en poëzie in de taal van Achterhoek & Liemers, Graafschap Bentheim, Twente en Westfalen (Münsterland & Sauerland).

Het mooie is dat ik als virtuele Tukker ook de moederspraak van die andere over de grens gesproken talen kan lezen. Een voorbeeld uit het Vorwort/Voorwoord:

Use Härgott gaff us de Spraoke, dat wi meteenanner spriäken könnt. Wi sünd met use Moderspraoke upwassen, könnt met örer Hölpe us verstaohn un meesttieds auk verstännigen. Spraoke lött sick fasthollen […] un höllt sölws fast. Wi könnt se upschriewen, schriewend praoten üöwer Lust un Leed, üöwer Guott un de Welt, äs men dat sao seggt, un dann dat Ganze unner de Lüe brengen. „Wat schriëwwen steiht, dat blifft in alle Iëwigkeit!” Wann et dann Mundartdichtung, Lyrik un Prosa is, staoht wi daomet up de Sunnensiet van ‘t Liäwen. Dann lauhnt et sick, dat auk annere dat gewaohr wärd. Insgesamt 60 Autor(inn)en sind in dieser Anthologie mit ihren Werken vertreten.

Het helpt als je het hardop voorleest (‘plat’ is meer een spreektaal dan een schrijftaal) en de samenstellers geven ‘einige Hinweise’ over de uitspraak, en zo kan ik intens genieten van elk willekeurig gedicht uit deze fraai vormgegeven verzamelbundel. Zoals dit:

Dag för Dag

Dat häs di dacht,
dat de Dage länger wärd!
Summer was.
Un Hiärfst.
Un Winter.
Dat Fröhjaohr kümp drachternao.
Män länger wärd de Dage nich.
Dag för Dag
wäd de Dag
küörter för di.

(Ottilie Baranowski—Münsterland)

Of:

Zekenhoes

Ze leup met nen fossen blomen
Te zeuken noar Kamer E-vief.
Van de vrömde loch dee ze opsneuf
Wör ze luk dreairig in ‘t lief.

Moat-Dieks lag hier a zes wekke,
‘n dokter har zeg: „Verkeerd weark.”
Meer ’t kon nog wa eam anhoalen
Zien hette dat was nog zo steark.

Hee lag lang en wit veur de roeten
En zea: „Doar he-j good an doan.
Goat d’r toch eam bi-j zitten
A was ’t mi-j wat weard a-k kon stoan.”

Ze lea ‘m de blomen op zien ber too
En zea toen „Wat groot is ’t hier Dieks.”
„Joa joa”, was ’t bescheed, „oonmeunig,
Meer dow koompst d’r wier oet umsgelieks.”

(Hennie Hamhuis—Twente)